




Słowiczek hodowcy mrówek- słownik myrmekologiczny
A
Arena dla mrówek-Areny służą jako wybieg dla mrówek w celu furażowania.
Furażowanie jest to poszukiwanie i zdobywanie pokarmu przez mrówki.
Areny służą do wykładania pokarmu oraz dekoracji mających za cel uczynienie podobnym warunków sztucznych do naturalnych, w którym furażują mrówki.
Aphaenogaster senilis- Mrówka z krajów Europy południowej, żywa, szybka, bez podziału kastowego. Mrówki Aphaenogaster senilis
Adaptacja – Mechanizmy umożliwiające mrówkom przetrwanie w różnych środowiskach, od lasów tropikalnych po pustynie.
Adopcja mrówek- Poprzez adopcję mrówek rozumie się połączenie Królowej z robotnicami z innej kolonii mrówek. Najczęściej się to odbywa w warunkach sztucznych w lodówce. Mrówki schłodzone przechodzą swoimi feromonami, ledwo się ruszają, są nieco "ogłupione", nie są agresywne. Wtedy może dojść do akceptacji nowej Królowej. Proces ten niezwykle rzadko się udaje w warunkach domowych i jest obarczony ryzykiem niepowodzenia.
Alate – Dorosłe mrówki płciowe (samce i królowe) z dobrze rozwiniętymi skrzydłami, zdolne do lotu godowego.
Altruizm – Zachowanie społeczne, w którym robotnice poświęcają się dla dobra kolonii, np. opieka nad potomstwem królowej
Anteny (czułki) – Narząd zmysłowy mrówek używany do wykrywania feromonów, smaku, dotyku i wibracji.
Army ants- To angielska nazwa mrówek legionistek, które potrafią formować szyki bojowe i co ciekawe atakować większe od siebie owady a nawet zwierzęta.
Atta cephalotes (nazwa łacińska)- To po polsku: Grzybiarka parasolowa. Gatunek mrówek hodujących grzyb (fungus), podział pracy kastowy, mrówki długowieczne (w naturze Królowe dożywają do 15 lat) z licznymi robotnicami (do 5 milionów robotnic) Żyją w głębokich gniazdach ziemnych do 7 m głębokości. Mrówki egzotyczne. Mrówki Atta cephalotes
Arrenotokia- Jest to forma dzieworództwa, w której z niezapłodnionych komórek jajowych rozwijają się wyłącznie samce (trutnie mrówek, pszczół)
B
Bariera feromonowa - Metoda komunikacji używana do wyznaczania granic terytorium lub tras wędrówki.
Bieganie mrówek- Niektóre mrówki ( np. Temnothorax albipennis) uprawiają tzw. bieganie w tandemie podczas którego jedna mrówka pokazuje drugiej drogę do nowego źródła pożywienia. Mrówka prowadząca może nawet zwolnić tempo, by jej uczeń mógł nadążyć, rozejrzeć się i zapamiętać charakterystyczne punkty trasy.
Barbarus- Warto wspomnieć o znaczeniu tego słowa, ponieważ określa jednen z najbardziej pożądanych do hodowli gatunków mrówek: Mrówki Messor barbarus. Barbarus oznacza barbarzyńcę, człowieka dzikiego, pierwotnego, niecywilizowanego.
Biomasa mrówek – Szacuje się, że biomasa mrówek na Ziemi jest porównywalna z biomasa wszystkich ludzi.
Budowa gniazd – Gniazda mrówek są dostosowane do środowiska i mogą być budowane w glebie, drewnie, pod kamieniami lub jako konstrukcje naziemne (kopce).
C
Caste system (System kastowy) - Organizacja społeczna w kolonii mrówek obejmująca królową, robotnice i samce.
Chemoreceptory – Wyspecjalizowane komórki na czułkach umożliwiające mrówkom odbieranie bodźców chemicznych.
Chitynowy egzoszkielet – Zewnętrzna powłoka ciała mrówki zapewniająca ochronę i wsparcie strukturalne.
Cykl życia mrówki – Proces obejmujący cztery etapy: jajo, larwa, poczwarka i dorosły osobnik.
D
Dimorfizm kastowy - Różnice morfologiczne między kastami w kolonii, np. różne rozmiary robotnic i żołnierzy.
Drapieżnictwo – Strategia żerowania, gdzie mrówki polują na inne owady, np. Formica rufa.
Dymorfizm płciowy – Różnice w budowie ciała między samcami i królowymi, np. wielkość i kształt ciała.
E
Ektomikoryza - Symbioza między mrówkami a grzybami, np. u niektórych gatunków tropikalnych.
Ekspansja terytorialna – Proces zdobywania nowych obszarów przez kolonię, często przy użyciu agresji.
Epigeiczne gniazda – Gniazda budowane na powierzchni ziemi, np. w formie kopców.
F
Feromony alarmowe- Substancje chemiczne wydzielane w sytuacjach zagrożenia w celu ostrzeżenia kolonii.
Formikarium – Sztuczne gniazdo używane do hodowli i obserwacji mrówek.
Fungus farming (Uprawa grzybów) – Praktyka stosowana przez mrówki z rodzaju Atta i Acromyrmex, polegająca na hodowli grzybów jako głównego źródła pożywienia.
G
Gniazda satelitarne - Dodatkowe gniazda budowane przez dużą kolonię w celu optymalizacji żerowania i rozmnażania.
Haplodiploidalność - System determinacji płci u mrówek, w którym samce są haploidalne (z jedną kopią genomu), rozwijają się z niezapłodnionych komórek jajowych, a samice są diploidalne, rozwijają się z jaj zapłodnionych.
Hibernacja – Stan spoczynku wymagany przez gatunki żyjące w chłodniejszych klimatach.
Hydrotaksja – Reakcja mrówek na wilgoć, kluczowa dla wyboru miejsca budowy gniazda.
I
Imago - Dorosła postać mrówki po wyjściu z poczwarki.
Inseminacja królowej – Proces zapłodnienia królowej podczas lotu godowego, zwykle jednorazowy w jej życiu.
J
Jajo – Pierwszy etap rozwoju mrówki, składane przez królową w liczbie od kilku do setek tysięcy rocznie.
Jajo troficzne- jajo, przeważnie o zdegenerowanym kształcie i niezdolne do rozwoju, stanowi pokarm dla innych osobników w kolonii. Nie wszystkie gatunki mrówek mogą je wytwarzać. Wysokobiałkowy pokarm dla larw i królowych.
K
Kasta- dowolna grupa osobników określonego typu morfologicznego, płci, wieku, wykonująca w mrowisku wyspecjalizowaną czynność.
Klasztorne zakładanie kolonii- postępowanie w którym królowa zamyka się w komorze lęgowej i wychowuje pierwsze pokolenie robotnic na substancjach odżywczych otrzymywanych wyłącznie z własnych tkanek.
Kleptobioza- rabowanie przez jeden gatunek mrówek zapasów drugiego lub szukanie pożywienia w jego stosie odpadów.
Kopce – Charakterystyczne naziemne gniazda, budowane z ziemi, igliwia i innych materiałów organicznych.
Kokon- zewnętrzna osłona mrówki będącej w stadium poczwarki. Nie wszystkie mrówki wytwarzają kokon.
Królowa (matka) – Samica zdolna do rozmnażania, odpowiedzialna za składanie jaj w kolonii. Forma płciowa mrówek.
L
Larwa – Drugi etap cyklu życia mrówki, intensywnie karmiona przez robotnice. Owad w stadium larwalnym znacznie różni się od formy imago.
Lasius niger – Popularny gatunek mrówek występujący w Europie, idealny do hodowli.
Lestobioza- gnieżdżenie się rojów drobnych gatunków ( np. Solenopisis fugax) w ścianach gniazd większego gatunku celem grabienia potomstwa lub zapasów pokarmu.
Lot godowy- lot w którym dochodzi do kopulacji uskrzydlonych samców i samic.
M
Major- osobnik należący do największej podkasty robotnic, specjalizuje się głownie w obronie kolonii.
Media- osobnik pośredniej podkasty robotnic pomiędzy minor a major. Występuje u mrówek polimorficznych, gdzie są wyodrębnione 3 podkasty robotnic. Zajmuje się głównie pracami w gieżdzie jak i poza nim.
Mandibularne gruczoły – Gruczoły w żuwaczkach odpowiedzialne za produkcję feromonów lub substancji obronnych.
Metamorfoza holometaboliczna – Pełny cykl rozwoju obejmujący stadium jaja, larwy, poczwarki i dorosłego osobnika.
Minor-osobnik należący do najmniejszej podkasty robotnic, zajmuje się głównie pracami w gnieździe i opieką nad potomstwem.
N
Nuptialny lot – Lot godowy, podczas którego samce i królowe łączą się w pary w celu rozmnażania.
Nekrofagia – Odżywianie się martwymi organizmami, np. owadami znalezionymi w środowisku.
P
Pheidole – Rodzaj mrówek charakteryzujących się wyraźnym podziałem kastowym na mniejsze robotnice i większe żołnierze.
Pleometroza – Współpraca kilku królowych w początkowej fazie zakładania kolonii.
R
Robotnica – Bezpłodna samica wykonująca prace w kolonii, od karmienia larw po obronę gniazda.
Rozmnażanie – Proces obejmujący lot godowy, zapłodnienie królowej i składanie jaj.
S
Samiec – Płciowy osobnik mrówki odpowiedzialny wyłącznie za zapłodnienie królowej.
Symbioza – Wzajemnie korzystne relacje między mrówkami a innymi organizmami, np. mszycami.
T
Termoregulacja – Zachowanie polegające na utrzymywaniu optymalnej temperatury w gnieździe.
Trofalaksja – Wymiana pokarmu między mrówkami poprzez regurgitację, co wspiera komunikację i jedność kolonii.
W
Wielokrólowość (Poliginia) – System, w którym w jednej kolonii żyje wiele królowych.
Wilgotność – Kluczowy czynnik wpływający na zdrowie i rozwój kolonii, kontrolowany w formikariach przy pomocy higrometru.
Z
Zachowania agresywne – Mechanizmy obronne kolonii przed intruzami.
Zimowla – Okres spoczynku niektórych gatunków mrówek w chłodnych warunkach klimatycznych.