Słowniczek myrmekologa – słownik hodowcy mrówek
Praktyczny słownik pojęć z myrmekologii i domowej hodowli mrówek. Kliknij literę, aby przejść do haseł:
A • B • C • D • E • F • G • H • I • J • K • L • M • N • P • R • S • T • W • Z
A
Arena dla mrówek
Arena to wybieg połączony z gniazdem, gdzie robotnice furażują (szukają i pobierają pokarm). Umożliwia bezpieczne podawanie jedzenia i dekoracji, które zbliżają warunki do naturalnych.
Furażowanie
Poszukiwanie i zdobywanie pokarmu przez mrówki poza gniazdem. Na arenie hodowlanej to podstawowa aktywność robotnic.
Południowoeuropejski, szybki gatunek bez wyraźnego podziału kastowego; ciekawy do obserwacji i dynamiczny w ruchu.
Adaptacja
Zespół mechanizmów przystosowujących mrówki do różnych środowisk – od lasów tropikalnych po tereny suche i ubogie w zasoby.
Adopcja mrówek
Łączenie królowej z robotnicami z innej kolonii (najczęściej po schłodzeniu). W warunkach domowych obarczone dużym ryzykiem niepowodzenia.
Alate
Uskrzydlone osobniki płciowe (samce i młode królowe) zdolne do lotu godowego.
Altruizm
Zachowania robotnic na rzecz kolonii (opieka nad potomstwem, karmienie królowej), nawet kosztem własnej reprodukcji.
Anteny (czułki)
Główny narząd zmysłów – wykrywają feromony, smak, dotyk i wibracje; kluczowe w komunikacji.
Army ants (mrówki legionistki)
Gatunki tworzące ruchome kolumny łowieckie; potrafią wspólnie atakować ofiary większe od pojedynczej robotnicy.
Atta cephalotes
Grzybiarka parasolowa – egzotyczny gatunek uprawiający grzyby. Ogromne kolonie, silny podział pracy, długowieczne królowe.
Arrenotokia
Forma dzieworództwa: z niezapłodnionych jaj powstają wyłącznie samce.
B
Bariera feromonowa
Ścieżki chemiczne wyznaczające trasy marszu i granice terytorium; porządkują ruch i zadania robotnic.
Bieganie w tandemie
Zachowanie (np. u Temnothorax albipennis): jedna mrówka prowadzi drugą do zasobów, spowalniając, by „uczeń” zapamiętał trasę.
Od łac. „barbarzyńca” – w handlu i literaturze część nazwy Messor barbarus, popularnego gatunku żniwiarek do hodowli.
Biomasa mrówek
Szacunkowo porównywalna z biomasą ludzi – podkreśla dominację ekologiczno-liczebną mrówek na Ziemi.
Budowa gniazd
Gniazda w glebie, drewnie, pod kamieniami lub naziemne kopce – struktura zależna od gatunku i klimatu.
C
System kastowy
Organizacja kolonii obejmująca królową, robotnice (często z podkastami) i samce.
Chemoreceptory
Wyspecjalizowane receptory (głównie na czułkach) odbierające bodźce chemiczne.
Chitynowy egzoszkielet
Zewnętrzna powłoka ochronna zapewniająca wsparcie mechaniczne i barierę przed utratą wody.
Jajo → larwa → poczwarka → imago (dorosły osobnik).
D
Dimorfizm kastowy
Różnice w budowie ciała między kastami (np. minor, media, major).
Drapieżnictwo
Strategia pozyskiwania pokarmu poprzez polowanie na inne bezkręgowce (np. u Formica rufa).
Dymorfizm płciowy
Różnice między samcami a królowymi (wielkość, kształt ciała, obecność skrzydeł przed rójką).
E
Ektomikoryza
Powiązania mrówek z grzybami w ekosystemach (szersze relacje troficzne/symbiotyczne).
Ekspansja terytorialna
Zdobywanie nowych obszarów przez kolonię, często z użyciem agresji i intensywnego znakowania feromonami.
Epigeiczne gniazda
Gniazda naziemne (np. kopce), dobrze izolujące i regulujące mikroklimat.
F
Feromony alarmowe
Substancje chemiczne ostrzegające kolonię i wyzwalające reakcję obronną.
Sztuczne gniazdo do hodowli i obserwacji mrówek; często połączone z areną. Różne materiały (korek, akryl, szkło, beton).
U Atta i Acromyrmex – mrówki hodują grzyby jako podstawowy pokarm.
G
Gniazda satelitarne
Dodatkowe gniazda dużej kolonii poprawiające logistykę żerowania i rozrodu.
H
System płci: samce z jaj niezapłodnionych (haploidalne), samice z jaj zapłodnionych (diploidalne).
Hibernacja
Okres obniżonej aktywności u gatunków z chłodnego klimatu; w hodowli często wymagany.
Hydrotaksja
Reakcja na wilgoć; wpływa na wybór miejsc gniazdowania i rozmieszczenie komór.
I
Imago
Dorosła postać po przeobrażeniu z poczwarki; podejmuje funkcje kolonii.
Zapłodnienie podczas rójki; nasienie gromadzone w zbiorniczku nasiennym wystarcza na całe życie królowej.
J
Pierwszy etap rozwoju; składane wyłącznie przez królową.
Jajo troficzne
Niezdolne do rozwoju; wysokobiałkowe – stanowi pokarm dla larw i królowej (u części gatunków).
K
Kasta
Grupa osobników o określonej morfologii i zadaniach (np. robotnice minor/media/major, królowa, samce).
Klasztorne zakładanie kolonii
Królowa zamyka się w komorze lęgowej i wychowuje pierwsze pokolenie, korzystając z rezerw własnych tkanek.
Kleptobioza
Kradzież zapasów lub pasożytnictwo na odpadach innego gatunku mrówek.
Kopce
Naziemne struktury gniazdowe z ziemi i materiału roślinnego; regulują temperaturę i wilgotność.
Kokon
Osłona stadium poczwarki (nie wszystkie gatunki wytwarzają kokony).
Królowa (matka)
Jedyna płodna samica w kolonii; odpowiada za składanie jaj i utrzymanie populacji.
L
Larwa
Drugie stadium życia; beznogie, karmione przez robotnice, intensywnie rośnie.
Popularny europejski gatunek; często polecany na start w hodowli.
Lestobioza
Gnieżdżenie się drobnych gatunków (np. Solenopsis fugax) w ścianach gniazd większych gatunków w celu grabieży zapasów.
Lot godowy (rójka)
Zsynchronizowane loty osobników płciowych w celu kopulacji i zakładania nowych kolonii.
M
Major
Największa podkasta robotnic; specjalizacja obronna i obróbka pokarmów twardych.
Pośrednia podkasta robotnic; prace w gnieździe i na arenie.
Gruczoły mandibularne
Gruczoły w obrębie żuwaczek – źródło feromonów i substancji obronnych.
Pełna przemiana: jajo → larwa → poczwarka → imago.
Minor
Najmniejsza podkasta robotnic; opieka nad potomstwem, prace w gnieździe.
N
Nuptialny lot
Patrz: Lot godowy (rójka).
Nekrofagia
Odżywianie się martwymi organizmami; ważne źródło białka u wielu gatunków.
P
Pheidole
Rodzaj z wyraźnym podziałem na drobne robotnice i duże „żołnierze”.
Pleometroza
Wspólne zakładanie kolonii przez kilka królowych w fazie startowej.
R
Robotnica
Bezpłodna samica; realizuje większość zadań kolonii (karmienie, budowa, obrona, furażowanie).
Rozmnażanie
Lot godowy → zapłodnienie królowej → składanie jaj → rozwój kolonii.
S
Samiec
Forma płciowa odpowiedzialna za zapłodnienie królowych; zwykle krótko żyją po rójce.
Symbioza
Relacje korzystne z innymi organizmami (np. z mszycami – pobieranie spadzi w zamian za ochronę).
T
Termoregulacja
Utrzymywanie optymalnej temperatury gniazda (zachowanie + architektura gniazda).
Trofalaksja
Wymiana pokarmu (i informacji chemicznych) z żołądka społecznego między osobnikami; wzmacnia koordynację kolonii. Czytaj artykuł o trofalaksji »
W
Wielokrólowość (poliginia)
W jednej kolonii żyje wiele królowych.
Kluczowy parametr mikroklimatu; monitorowana higrometrem (zwykle 50–70% dla gatunków strefy umiarkowanej).
Z
Zachowania agresywne
Mechanizmy obronne wobec intruzów (feromony alarmowe, atak, mobilizacja robotnic).
Zimowla
Okres spoczynku u gatunków strefy umiarkowanej; w hodowli zwykle wymaga obniżenia temperatury.
Najczęściej wyszukiwane pytania o pojęcia ze słownika myrmekologicznego
Wielu początkujących hodowców zastanawia się, co oznaczają pojęcia takie jak formikarium, trofalaksja czy kasta mrówek. Dlatego przygotowaliśmy ten słowniczek, aby ułatwić Ci zrozumienie świata mrówek i ich fascynujących zachowań.
- Co to jest formikarium? – to sztuczne gniazdo, w którym można obserwować życie kolonii mrówek w warunkach domowych.
- Czym jest trofalaksja? – to proces przekazywania pokarmu między mrówkami, wzmacniający więzi w kolonii.
- Jakie są kasty mrówek? – w kolonii występują królowe, robotnice i samce – każda z tych kast pełni inną funkcję.
- Co to jest lot godowy mrówek? – to moment, w którym młode królowe i samce wylatują z gniazda, aby założyć nowe kolonie.
- Jak mrówki komunikują się ze sobą? – za pomocą feromonów, czyli związków chemicznych służących do przekazywania informacji.
Więcej informacji znajdziesz w naszych artykułach na blogu AntCenter.
Przeczytaj także
Produkty polecane
Czy mrówki żują gumę? O żuwaczkach.